افسردگی چیست؟
فهرست
احتمالا شنیده اید که گفته می شود تا سال 2030 افسردگی به ناتوان کننده ترین بیماری جهان تبدیل خواهد شد. اما افسردگی دقیقا چیست و چه جنبه هایی دارد؟ آیا من هم که گاهی اوقات حال خوبی ندارم، افسرده ام؟ چه احساساتی دقیقا نشان دهنده افسردگی هستند و راه های مقابله با این اختلال چیست؟ در این نوشتار سعی می کنیم به طور نسبتا مفصل به این موضوعات بپردازیم.
اول با تعریف علمی شروع می کنیم “افسردگی یک حالت خلقی شامل بیحوصلگی و گریز از فعالیت یا بیعلاقگی و بیمیلی است و میتواند بر روی افکار، رفتار، احساسات و خوشی و تندرستی یک فرد تأثیر بگذارد.”
این تعریف هم مثل اکثر تعاریف علمی فقط برای استفاده در کتاب های دانشگاهی مناسب است، بنابراین سعی میکنیم به شکل سادهتر در مورد این موضوع صحبت کنیم.
حقیقت این است که همه ما در مقاطعی از زندگی خود احساس افسردگی میکنیم، معمولا این احساسات زمانی به وجود می ایند که موضوعی ناراحت کننده در زندگی ما رخ می دهد، اتفاقاتی مانند فوت بستگان، از دست دادن و یا نرسیدن به فردی که دوستش داریم، از دست دادن شغل (که این روزها زیاد رخ می دهد) و یا بسیاری موارد دیگر. درست در این زمانها است که احساساتی مثل غم، بی انگیزگی و افکار منفی تکرار شونده به ذهن ما هجوم می آورند.
بسیاری از افراد بعد از گذشت چند روز و یا نهایتا چند هفته به زندگی عادی برگشته و با اتفاقی که رخ داده کنار می آیند ولی برخی افراد برای مدت طولانی از زندگی عادی خود دور می مانند. البته این نکته را در نظر داشته باشیم که منظور این نیست که فرد بعد از گذشت مدتی لزوما به یک فرد شاد و پر انگیزه تبدیل می شود، بلکه همین اندازه که بتواند به زندگی عادی برگشته و شغل و یا دل مشغولی اصلی خود را پیش بگیرد، کافی است. اما اگر پس از گذشت چند هفته همچنان غم زیاد، گریه و بی انگیزگی فرد را رها نکرد باید به یک فرد حرفهای که افسردگی و علل به وجود آورنده و بهبود دهنده آن را به خوبی می شناسد مراجعه کرد. یعنی روانشناس.
نشانه های افسردگی چیست؟
افسردگی باعث به وجود آمدن علائم روحی می شود که در اینجا به آنها اشاره می کنیم.
- احساس غم زیاد
- مشکل در تمرکز
- تغییر در الگوی تغذیه (پرخوری و کم خوری)
- تغییرات وزن (معمولا کاهش وزن)
- تغییر الگوی خواب (خواب آلودگی همیشگی یا بی خوابی)
- کاهش میل جنسی
- بدبینی نسبت به زندگی
- کاهش سطح انرژی
- در برخی موارد افکار خودکشی
همچنین برخی از مشکلات جسمی هم با بروز افسردگی می توانند تشدید شوند. مواردی مثل ورم مفاصل، دیابت، Cancer (سرطان) و البته بیماری MS.
افراد افسرده معمولا انگیزههای درونی برای انجام کارهای خود ندارند مثلا اگر تا قبل از این شغل و یا تناسب اندام و ورزش در زندگی آنها خیلی مهم بوده در این شرایط دیگر اهمیتی به این موضوعات نمی دهند و اگر فشار بیرونی هم برای انجام یک سری فعالیت داشته باشند معمولا باعث منزوی شدن آنها می شود.
چرا افراد مختلف به یک میزان دچار افسردگی نمی شوند؟
یکی از سوالات جدی در این زمینه این است که چرا افراد مختلف نسبت به موضوعات یکسان واکنش بسیار متفاوتی نشان می دهند؟ مثلا چرا یک فرد با از دست دادن فرد مورد علاقهاش پس از چند روز به زندگی عادی خود برمی گردد ولی فرد دیگر ممکن است تا مدتها احساس غم و ناراحتی فراوان داشته باشد.
خیالتان راحت، هیچ جواب ساده و سرراستی در این مورد وجود ندارد، نظریات متعددی هست که ما در ادامه به برخی از آنها اشاره می کنیم.
ژنتیک یا پیشینه خوانوادگی: تحقیقات زیادی نشان داده که احتمال وقوع افسردگی در افرادی که سابقه این اختلال در خانواده آنها وجود داشته بیشتر از سایرین است. با این حال در مورد ژنهای به وجود آوردنده این اختلال هنوز بحثهای زیادی وجود دارد و این اصلا به این معنی نیست که اگر حتی در خانواده درجه 1 شما فردی سابقه افسردگی داشته حتما شما هم با این مشکل مواجه خواهید شد.
برخی داروها: برخی از داروها در مواردی باعث به وجود آمدن احساسات افسردگی می شوند که البته این موضوع بسیار تخصصی است و پزشکها این موارد را به طور معمول در تجویز دارو در نظر می گیرند.
ساختار مغز: برخی معتقدند ساختار مغز هم می تواند در شانس ایجاد افسردگی نقش ایفا کند.
دخانیات، مواد مخدر و الکل: بسیاری از تحقیقات امروزی نشان می دهند که استفاده از مواد مخدر و دخانیات آن هم به شکل طولانی مدت می تواند از عوامل ایجاد افسردگی باشد.
استرس: قرارگیری در معرض استرس و اظطراب، میتواند از جنبههای مختلفی به افراد آسیب برساند، یکی از این مشکلات ایجاد افسردگی است. پس تا جایی که می توانید از قرارگیری در محیط های استرس زا اجتناب کنید. هر چند در این روزها کار بسیار سختی است.
عوامل دیگری هم مثل تغذیه نامناسب، و اختلال در هورمونهای جنسی می تواند این مشکلات رو ایجاد کند.
همچنین برخی مشکلات جسمانی نیز میتوانند شانس ایجاد این اختلال روانی را بیشتر کنند.
- برخی بیماریهای مزمن مثل اختلال تیروئید
- کم خوابی
- کمبود برخی از ویتامینها
الان دیگر وقت آن رسیده که از انواع مختلف افسردگی صحبت کنیم و نشانه های هر کدام را بگوییم.
افسردگی اساسی یا Major Depression
معمولا افرادی که دچار این نوع از افسردگی هستند بیشتر ساعات روز احساس غم و نا امیدی شدید دارند. علائم آنها هم به شکل کلی عبارتاند از
- بی خوابی شدید
- افزایش یا کاهش وزن
- سطح پایین انرژی
- احساس گناه و پشیمانی زیاد
- تفکراتی در مورد خودکشی
اگر برای بیشتر از 2 هفته این نشانه ها رو به شکل جدی حس کردید حتما به روانشناس مراجعه کنید.
افسردگی بی وقفه یا Persistent Depressive Disorder
اگر علائم مربوط به افسردگی فرد بیش از 2 سال طول بکشد، می شود او را دارای نشانه های افسردگی مداوم دانست معمولا علائمی مثل
- تغییر شدید در اشتها
- خواب کم یا بسیار زیاد
- اعتماد به نفس پایین
- مشکل در تمرکز و تصمیم گیری
- احساس نا امیدی
در افراد دارای این نوع از افسردگی مشاهده می شود.
افسردگی قطبی یا Bipolar Disorder
این نوع از افراد در برخی روزها احساس شادی و سرخوشی بسیار زیاد و برخی مواقع احساس ناراحتی شدید دارند و خلق و خوی آنها به شکل مداوم در بین این دو حالت تغییر می کند. به این مشکل mania هم گفته می شود. امروزه داروهایی برای درمان این نوع از افسردگی تجویز می شود که به طور کلی سه دسته زیر هستند.
Seroquel
Latuda
Olanzapine-fluoxetine
افسردگی فصلی یا Seasonal Affective Disorder
این نوع از افسردگی معمولا در فصل زمستان و با کم شدن نور خورشید و کوتاه شدن طول روز به وجود می آید و در فصل های بهار و تابستان بهتر می شود. روانپزشکان استفاده از نور بیشتر در محیط را برای بهتر شدن حال این افراد توصیه می کنند. البته حتما برای توضیحات تکمیلی از یک مشاور در زمینه روانشناسی کمک بگیرید.
روانپریشی یا Psychotic Depression
افرادی که دچار این نوع از افسردگی هستند معمولا علاوه بر علائم افسردگی اساسی علائمی همچون توهم نیز دارند. با توجه به اینکه این نوع از تفکرات می تواند به شدت آسیب زننده باشند، این افراد باید خیلی سریع به روان درمانگر مراجعه کنند.
افسردگی پیش از قاعدگی یا (Premenstrual Dysphoric Disorder (PMDD
با توجه به فعل و انفعالات خاص در دوران پیش از قاعدگی برخی از افراد دچار افسردگی مقطعی در این دوران می شوند. این اختلال معمولا به اختصار (PMDD) نامیده می شود. سایر علائم پی ام دی دی:
- اظطراب
- حساسیت و تحریک پذیری زیاد
- مشکل در تمرکز
- اختلال در اشتها یا خواب
- احساس کوفتگی
- خستگی مزمن
افسردگی موقعیتی ‘Situational’ Depression
این نوع از ناراحتی معمولا با رخ دادن یک اتفاق تلخ در زندگی شروع می شود. طلاق، از دست دادن عزیزان و یا شکستهای مالی از اصلیترین عوامل ایجاد کننده این نوع اختلال روانی هستند. البته که ایجاد ناراحتی با رخ دادن این موارد بسیار طبیعی است و مشکل از زمانی شروع می شود که فرد به خاطر این اتفاق از زندگی طبیعی و روتین برای مدت قابل توجهی دور بماند.
افسردگی غیر معمول Atypical Depression
با اینکه عجیب به نظر می رسد ولی این نوع از افسردگی در مواجهه با اتفاقات مثبت رخ می دهد. عجیب تر اینکه این مشکل اصلا نادر و کمیاب نیست. برخی از علائم این نوع از اختلال روانی عبارتند از
- افزایش اشتها
- خواب زیاد
- احساس سنگینی در بازوها و پاها
- حساسیت بیش از حد در برابر هر گونه انتقاد
معمولا داروهای از نوع SSRI برای درمان این مشکلات استفاده می شوند.
افسردگی بارداری
این نوع از افسردگی ممکن است در دوران بارداری یا تا 4 هفته بعد از زایمان رخ دهد. این مشکل معمولا در اثر تغییرات در ترشحات هورمونی به وجود می آید. خانمهایی که سابقه افسردگی در دوران پیش از بارداری دارند، احتمال بیشتری برای دچار شدن به این نوع افسردگی را دارند.
از علائم این مشکل عبارتند از:
- استرس
- خشم
- احساس خستگی
- نگرانی شدید در نگهداری از کودک یا خود
- ناراحتی زیاد
آمارهای مربوط به افسرگی
اگر شما یا یکی از اطرافیانتان دچار افسردگی هستید، نیازی به نگرانی بیش از حد نیست. شاید خوب باشد بدانید که طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی بیشتر از 264 میلیون نفر در تمام جهان در سنین مختلف دچار مشکلات مرتبط با افسردگی هستند. همچنین در تمام کشورها معمولا خانمها بیشتر از آقایان دچار افسردگی می شوند. البته برخی هم معتقدند دلیل به وجود آمدن این آمار این است که خانم ها معمولا راحت تر در مورد ناراحتی و غم های خود صحبت کرده در صورتی که آقایان معمولا از انجام این کار دوری می کنند.
البته خبر خوب این که افسردگی هم مثل بسیاری از مشکلات جسمی یا روانی دارای درمان های خاص خود هست. امروزه درمان های متنوعی برای انواع مختلف این مشکل وجود دارد.
درمان افسردگی
همانطور که گفته شد پیشرفت های قابل توجهی در سال های اخیر در زمینه افسردگی صورت گرفته و راه های درمانی متعدد و تخصصی وجود دارد. ولی متاسفانه همچنان فرهنگ مراجعه به روان درمانگر یا روانپزشک در کشورهای در حال توسعه به وجود نیامده است. باز هم طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، 76 تا 85 درصد از جمعیت کشورهای در حال توسعه دسترسی (یا تمایل به دسترسی) به خدمات تخصصی روانشناسی یا روانپزشکی ندارند.
یکی دیگر از عوامل مهم را شاید بتوان هزینه های مربوط به این خدمات دانست که البته با توجه به نقشی که در بالابردن سطح کیفی زندگی دارند منطقی به نظر می رسند. شاید احساس خجالت از قضاوت شدن و یا گفتن مشکلات ذهنی به روان درمانگر از دیگر عوامل بازدارنده ای باشد که افراد را از مراجعه به روانشناس دور می کند. ولی فرامونش نکنید مشاورین روانشناس و یا روانپزشک به شکل تخصصی برای کمک کردن به افراد تربیت شده و به هیچ وجه فرد را قضاوت نمی کنند.
روش های مختلف درمان افسردگی
روان درمانی
تعریف تخصصی روان درمانی عبارت است از: “درمان اختلالات روانی، احساسی، شخصیتی و رفتاری با استفاده از روشهایی مانند گفتگو کردن با شخص بیمار، گوش دادن به حرفهای بیمار و راهنمایی کردن او است. روان درمانی روشی است که توسط درمانگری آموزش دیده به شکل حرفهای، با توجه به خاستگاه «اختلال تحت درمان»، انجام گیرد. روان درمانگری بر دوپایه «رابطه» و «ارتباطات» به شکل کلامی و غیرکلامی استوار است.” این نوع از درمان معمولا در کنار درمان دارویی صورت می گیرد.
درمان مغناطیسی TMS
در این نوع از درمان با استفاده از یک مولد مغناطیسی به بخشهای محدودی از مغز شوکهای مغناطیسی ضعیفی داده می شود. این روش درمان بدون اینکه هیچ دردی داشته باشه ارتباط بخش های مختلف مغز را با هم بهتر کرده و علائم افسردگی رو کاهش می دهد. البته که این نوع از درمان معمولا زمانی استفاده می شود که بیمار نسبت به روش های دارویی واکنش خوبی نشان نداده باشد.
درمان دارویی
درمان دارویی معمولا در افسردگی های متوسط و شدید مورد استفاده قرار میگیرد. این که مکانیزم تاثیر این داروها دقیقا به چه صورت است هنوز کاملا روشن نیست ولی به طور کلی می توان گفت میزان برخی از مواد شیمیایی موجود در مغز را تنظیم می کنند. مهم ترین ماده شیمیایی که با موضوع افسردگی مرتبط است، سروتونین نام دارد که به عنوان یک انتقال دهنده عصبی نقش مهمی در ایجاد احساسات در فرد دارد.
اما روش های درمانی دیگری هم وجود دارند که در بسیاری از موارد به شدت تاثیر گذار هستند. این روش ها نه فقط برای درمان این اختلال روانی بلکه برای پیشگیری از این مشکل نیز می توانند بسیار کمک کننده باشند.
ورزش: با ورزش کردن اندروفین بدن را افزایش دهید. این ماده باعث بهبود خلق و خوی فرد می شود.
دخانیات، مواد مخدر و الکل ممنوع: این مواد به شدت در تشدید علائم افسردگی دخیل هستند. همچنین می توانند موجب به وجود آمدن احساس استرس و اظطراب شوند.
خودتان را دوست داشته باشید: وقتی که شما خود را دوست داشته باشید و به خودتان اهمیت بدهید حتما بیشتر مراقب احساسات و افکار خود بوده و همین موجب جلوگیری از ایجاد افسردگی می شود.
به تغذیه سالم اولویت بدهید: تغذیه سالم به شکل کلی از ایجاد مشکلات جسمی و روحی جلوگیری می کند، و به شکل خاص در مورد افسردگی اسیدهای چرب امگا3 و ویتامین های B و D کمک کننده هستند.
و در نهایت سعی کنید با رعایت موارد زیر از ایجاد افسردگی پیش گیری و یا حتی در صورت وقوع علائمش رو بهبود بدهید.
- ورزش
- تغذیه سالم
- خواب کافی
- دوری از استرس و اظطراب
- ایجاد ارتباط صمیمی با افراد
- کنترل وزن
- رسیدگی به بیماری های مزمن
- ترک دخانیات، مواد مخدر و الکل
از پیگیری و درمان افسردگی خجالت نکشید
در آخر باید گفت یکی از مهم ترین عواملی که می تواند از مراجعه افراد به روانشناس و پیگیری درمان خود جلوگیری کند، احساس خجالت در مورد ناراحتی های روحی است. بهتر است بدانیم همه ما در مقاطعی از زندگی دچار مشکلات این چنینی می شویم و افرادی دقیقا با همین تخصص به منظور کمک کردن به ما آموزش دیده اند.
این افراد ما را قضاوت نکرده و برای داشتن حسی بهتر نسبت به زندگی و دوری از غم و ناامیدی می توانند به ما کمک کنند. ولی اگر این مشکلات روحی را در خود یا دیگران جدی نگیریم، می توانند بسیار مشکل ساز شوند.