اختلالات شناختی
فهرست
اختلالات شناختی
یکی از انواع اختلالاتی که افراد در سنین مختلف به آن دچار می‌شوند، اختلالات شناختی است. این مشکل عبارت است از: اختلال در توانایی‌های شناختی مانند حافظه، توجه، ادراک و تفکر.
عوامل ایجاد کننده اختلال شناختی
دلایل زیر از شایع‌ترین عوامل ایجاد کننده اختلالات شناختی هستند.
- دلیریوم
- آلزایمر
- بیماری‌های عروقی و سکته
- بیماری پارکینسون
- بیماری ایدز (HIV)
- بیماری هانتینگتون
- اختلالات ناشی از دارو یا مواد مخدر و الکل
دلیریوم چست؟
دلیریوم یکی از اختلالات شناختی بوده که ایجاد کننده حالت‌های آشفتگی و کم کردن هوشیاری است. در اغلب موارد این اختلال موقتی است ولی در برخی مواقع نیز به یک اختلال عصبی شدید و پیش‌رونده تبدیل شده و موجب ضعف توانایی‌های شناختی فرد می‌شود.
علایم دلیریوم
افراد مبتلا به این اختلال آشفته و گم گشته به نظر می‌رسند و گویی تماسشان با محیط اطراف قطع شده است. این افراد معمولا قدرت تمرکز بر روی ساده‌ترین تکالیف را هم از دست می‌دهند. نشانه دیگر آن نیز ضعف شدید حافظه بوده به طوری که گاهی حتی حقایق ساده‌ای مانند نام خود را هم فراموش می‌کنند.
علل به وجود آورنده دلیریوم
عموما افرادی با شرایط زیر به این اختلال دچار می‌شوند:
- افراد مبتلا به سرطان
- افراد مبتلا به ایدز
- افرادی که به شکل ناگهانی مصرف الکل و مواد مخدر را ترک می‌کنند.
- سالمندانی که به شکل نابجا دارو مصرف می‌کنند.
- افرادی که محرومیت از خواب دارند.
- افراد در معرض استرس شدید.
البته منظور این نیست که هر کسی که دارای مشکلات بالا است به دلیریوم مبتلا می‌شود بلکه عموما افرادی که دچار این مشکل هستند، به یکی از دسته‌های بالا تعلق دارند.
بهترین راه‌های پیشگیری از ابتلا به این اختلال مراقبت‌های پزشکی مناسب، زیر نظر گرفتن دقیق مصرف داروها و همچنین استفاده از روش‌های دقیق و علمی جهت ترک الکل و مواد مخدر هستند.
آلزایمر
آلزایمر از شناخته شده‌ترین عوامل ایجاد کننده اختلالات شناختی است. این بیماری موجب اخلال در حافظه، جهت یابی، قضاوت و استدلال، یکپارچه کردن اطلاعات جدید و عدم توانایی در تداعی‌های جدید است.
علایم آلزایمر:
افراد مبتلا به آلزایمر معمولا دارای علایم زیر هستند:
- رویدادهای مهم را فراموش می‌کنند.
- وسایل را گم می‌کنند.
- علاقمندی آنها به فعالیت‌هایی که روان نیستند کم می‌شود.
- علاقه آنها به دیگران کم شده و منزوی می‌شوند.
افراد مبتلا به آلزایمر با پیشرفت بیماری، هیجانی‌تر، آشفته‌تر، مظطرب‌تر و حتی ستیزه جو تر می‌شوند. جالب است بدانید بسیاری از این علائم در ساعات آخر شب بیشتر شده که به آن سندروم شب گیج گفته می‌شود. همچنین اختلال در گفتار، کارکردهای حرکتی، ناتوانی در شناسایی اشیاء و ضعف در برنامه‌ریزی و سازمان دهی اطلاعات از دیگر مشکلاتی است که توسط آلزایمر ایجاد می‌شود.
یکی دیگر از علائم افراد مبتلا به آلزایمر این است که معمولا دچار تراکم ایده می‌شوند به گونه‌ای که حتی وقتی بخواهند شرح حال خود را بیان کنند دچار گیجی شده و خیلی کم می‌توانند توضیح دهند.
خانم‌ها در بیشتر جوامع بیشتر از آقایان به آلزایمر مبتلا می‌شوند.
بیماری‌های عروقی و سکته
افراد زیادی ممکن است بر اثر سکته مغزی بخشی از سلول‌های مغزی خود را از دست بدهند. همچنین نارسایی در رسیدن خون به مغز فرد که معمولا بر اثر بیماری‌های عروقی ایجاد می‌شود از رسیدن میزان مناسب اکسیژن به سلول‌های مغزی جلوگیری کرده و همین موجب اختلالات شناختی عمده می‌شود.
بیماری پارکینسون
پارکینسون یک اختلال مغزی تباه کننده است که فرد بیمار را دچار مشکلات حرکتی می‌کند. بیماران مبتلا معمولا دارای قامت خمیده بوده و حرکتشان به شدت کند است و رعشه‌های زیادی را تجربه می‌کنند. این افراد بریده بریده و خیلی آرام و یکنواخت حرف می‌زنند.
اما در کنار تمام این علائم و مشکلات، مبتلایان به پارکینسون معمولا دچار آشفتگی‌های شناختی همچون به هم ریختگی تفکر و زبان و حافظه نیز می‌شوند.
ویروس نقص ایمنی HIV
این بیماری که در سال‌های اخیر توجه‌های زیادی را به خود جلب کرده و هنوز درمان قطعی برای آن پیدا نشده، علائمی همچون اختلال در توجه و فراموشکاری را نیز با خود به همراه دارد. این مشکلات باعث می‌شود فرد دست و پا چلفتی و بی علاقه به امور شده و از لحاظ اجتماعی گوشه گیر شود.
مبتلایان به ایدز معمولا دچار رعشه یا ضعف پا نیز می‌شوند.
بیماری هانتینگتون
بیماری هانتیگتون یا دار الرقص یک بیماری ژنتیکی بوده که فرد در آن حرکات غیر عادی دست و پا دارد. علاوه بر این افراد مبتلا به این بیماری دچار نقایصی در تفکر، زبان و قوه قضاوت نیز می‌شوند.
اختلال در مصرف دارو و مواد مخدر و الکل
مصرف طولانی مدت دارو بالاخص اگر با رژیم غذایی درستی همراه نباشد، می‌تواند به مغز آسیب رساند. این آسیب گاهی اوقات بر روی قوه تفکر، حافظه، زبان و توجه و تمرکز فرد تاثیر منفی می‌گذارد. متاسفانه اگر آسیب ناشی از دارو جدی باشد، این مشکلات می‌توانند برگشت ناپذیر باشند و فرد حتی پس از ترک دارو نیز به شرایط عادی باز نمی‌گردد.
مصرف کنندگان داروهای غیر قانونی، مواد مخدر، محرک و الکل بیش از سایرین در معرض اختلالات شناختی هستند. این افراد بعضا دچار علایمی همچون اختلال در گفتار، ناتوانی در شناسایی اشیاء علی رغم سالم بودن حواس پنج گانه، اختلال در برنامه‌ریزی، سازماندهی و توالی سازی و مشکلات حرکتی می‌شوند. این در صورتی است که مشکلی در اندام فرد وجود ندارد.
نقش عوامل روان شناختی و اجتماعی بر مشکلات شناختی
شاید فکر کنیم ارتباط مستقیمی میان عوامل اجتماعی و محیطی با نقایص شناختی وجود ندارد. اما موضوعاتی مانند سبک زندگی فرد نقش بسیار مهمی در ایجاد و یا پیشگیری از این اختلالات دارد. برای مثال رفتارها و عاداتی مانند مصرف مواد مخدر، محرک و الکل، روابط جنسی پر خطر، تغذیه نامناسب، عدم رسیدگی به چربی خون و فشار بالا و مشکلات عروقی و عدم ورزش و تحرک مناسب فرد را به شدت در معرض ابتلا به اختلالات شناختی قرار می‌دهد.
همچنین افرادی که به دلایل شغلی امکان ضربه و آسیب به سر آنها زیاد است باید به شدت نکات ایمنی را رعایت کنند.
درمان اختلالات شناختی
اختلالات شناختی با توجه به پیچیدگی و عوامل مختلفی که ایجاد کننده آنها هستند، نیاز به رسیدگی تخصصی دارند. درمان این مشکلات معمولا با ترکیبی از درمان‌های پزشکی و رواندرمانی صورت می‌گیرد. ولی به طور کل حتما باید با مراجعه به روانشناس متخصص به درمان این اختلالات پرداخت.
