اعتیاد
فهرست
اعتیاد
یکی از معضلاتی که جوامع مدرن به شکل گسترده با آن مواجه هستند، اعتیاد یا به عبارتی سوء مصرف مواد مخدر است. این معضل عامل اصلی به وجود آوردنده بسیاری از مشکلات و ناهنجاری‌ها برای فرد معتاد، خانواده و جامعه است که به طور مستقیم بر کیفیت زندگی تاثیر می‌گذارد. اما در ابتدا به این سوال پاسخ دهیم که تعریف علمی اعتیاد چیست؟
اعتیاد (همچنین:خوگری) حالتی است که در آن شخص به علت روانی یا مصرف مواد شیمیایی، طبیعی دچار ضعف اراده درکنترل تکرار اعمال خود می‌شود. هرچند ضعف اراده در خود بیماری نیست ولی به علت عوارضی که بر دستگاه عصبی مرکزی شخص ایجاد شده به عنوان بیماری فرض می‌شود و این بیماری با ایجاد اختلال در کنترل بر سیستم رفتار، باعث تکرار آن رفتار می‌گردد.
وابستگی به مواد مخدر یا مشروبات الکلی در اصل یک اختلال روانشناختی و روانپزشکی است که موجب جایگزینی مزمن است. به عبارت ساده‌تر تعریفی از اعتیاد وجود دارد که مطرح می‌کند، مواد مخدر بیرونی، چه گیاهی و چه شیمیایی و حتی الکل، جایگزین مواد مخدر یا مواد شبه افیونی طبیعی جسم انسان یا فرد معتاد شده‌است. به عبارت دیگر سرخوشی ناشی از استفاده از این مواد جایگزین هورمون‌های شادی‌آوری شده که به شکل طبیعی در بدن ترشح می‌شوند.
با این تعریف راحت‌تر می‌توان متوجه شد که چرا بسیاری از افراد معتاد، استفاده از این مواد را بر سایر لذت‌های زندگی از جمله داشتن خانواده، دارا بودن جایگاه اجتماعی، سلامت جسمی و روحی و … ترجیح می‌دهند.
حال با شناخت بهتر این معضل قصد داریم به جنبه‌های مختلف و نحوه مواجهه با آن بپردازیم.
معضلات اعتیاد
اعتیاد با ایجاد لذت و سرخوشی کاذب که معمولا بر اثر به هم زدن نظم طبیعی سیستم عصبی به وجود می‌آید، لذت‌های طبیعی که هر فرد در طول زندگی خود مواجه می‌شود را کمرنگ می‌کند. همین موضوع موجب به هم ریختگی زندگی شغلی و حرفه‌ای و خانوادگی اغلب افراد معتاد می‌شود. همچنین با توجه به وابستگی‌های روانی و جسمانی، فرد معتاد به هر قیمتی خواستار دستیابی به مواد مخدر است که همین ریشه اصلی بسیاری از جرائم برای افرادی است که بر اثر اعتیاد شغل و درآمد خود را هم از دست داده‌اند.
تاثیر این معضل بر خانواده فرد نیز غیر قابل انکار است. مشکلات ناشی از اعتیاد هم بر امنیت مالی و هم بر آبرو و امنیت روانی افراد خانواده تاثیرات وسیعی دارد.
انواع اعتیاد
به شکل کلی دو نوع اعتیاد جسمی و روحی وجود دارد. البته در بسیاری از اشکال اعتیاد مانند اعتیاد به مواد مخدر هر دو نوع جسمی و روحی همزمان وجود دارد.
اعتیاد جسمی
بدن فرد در مقابل محرک بیرونی (ماده اعتیاد آور) واکنشی بیولوژیک از خود نشان می‌دهد. این پاسخ پس از گذشت مدت زمانی با تطبیق پذیری همراه می‌شود. به عبارت دیگر بدن فرد معتاد نسبت به دوز ماده اعتیاد آوری که از قبل دریافت می‌کرده مقاوم شده و دیگر با این میزان تحریک نمی‌شود. این تغییر معمولا به دلیل کاهش گیرنده‌ها و انتقال دهنده‌های عصبی در سیستم عصب مرکزی به وجود می‌آید.
در واقع دلیل اصلی بالا رفتن نیاز به مصرف ماده اعتیاد آور در طول زمان همین تطبیق پذیری است.
اعتیاد روانی
اعتیاد روانی بر اثر به هم ریختگی ترشح هورمون‌های شادی بخش در مغز فرد به وجود می‌آید. برای مثال ماده مخدر شیشه موجب ترشح هورمون دوپامین در مغز می‌شود که سرخوشی، تحریک و تمرکز را به همراه دارد.
اما پس از پایان طول دوره سرخوشی فرد به دلیل کمبود این هورمون‌ها دچار افسردگی و عدم تمرکز جدی می‌شود.
با توجه به تاثیری که ترشح این هورمون‌ها بر حالات و رفتار فرد دارند، اعتیاد روانی بسیار خطرناک‌تر از اعتیاد جسمانی است و دلیل اصلی لغزش افراد در طول دوره درمان نیز اغلب همین وابستگی روانی است.
متاسفانه برخی افراد سود جو اینطور تبلیغ می‌کنند که بعضی از انواع مواد مخدر اعتیاد جسمانی ندارند و در واقع با این استدلال سعی در بی‌خطر نشان دادن این مواد دارند، در صورتی که حتی اگر انواع خاصی از مخدرها اعتیاد جسمانی نداشته باشند، قطعا اعتیاد روانی دارند که بسیار خطرناک‌تر و ترک آن سخت‌تر است.
مراحل اعتیاد
به منظور شناخت بهتر این معضل باید مراحل مختلفی که فرد در مسیر گرفتاری با آن مواجه می‌شود را نیز برشمرد.
آشنایی: مرحله‌ای است که فرد از طریق دوستان یا خانواده با ماده مخدر و نحوه استعمال آن آشنا می‌شود.
شک و تردید: در این مرحله فرد سعی می‌کند با میل خود برای استفاده از ماده مخدر یا محرک مبارزه کند.
اعتیاد واقعی: در این مرحله فرد وارد فاز اعتیاد شده و برای رسیدن به مرحله سرخوشی (نشئگی) هر بار بر میزان مصرف خود می‌افزاید.
توصیه ما به شما این است که اگر همچنان در مرحله یک یا دو هستید با مراجعه به یک روانشناس متخصص برای دور شدن از این فضا کمک بگیرید.
انواع مواد مخدر
مواد مخدر انواع مختلفی دارند که در مقالات تخصصی‌تر به آنها خواهیم پرداخت ولی از نظر جامعه و به شکل عمومی می‌توان آنها را به دو دسته مواد مخدر سنتی و صنعتی تقسیم کرد.
مواد مخدر سنتی
این نوع از مخدرها مانند تریاک، هروئین و سایر فراورده‌های طبیعی هستند که سال‌ها است در جوامع مختلف حضور دارند و معمولا افراد آنها و مضراتشان را می‌شناسند. این نوع از مواد مخدر عموما در کوتاه مدت موجب تغییرات فیزیکی در ظاهر فرد می‌شوند. تغییراتی مانند: لاغر شدن، سیاه شدن لب‌ها و پوست و پژمرده شدن چهره. مواد مخدر سنتی معمولا اعتیاد جسمانی شدیدی نیز به همراه می‌آورند.
مواد مخدر صنعتی
انواع جدیدتری از مواد مخدر که معمولا در فرایندهای شیمیایی ساخته می‌شوند و تاثیرات شدیدتری نسبت به انواع سنتی دارند، با نام مواد مخدر صنعتی شناخته می‌شوند. مهم‌ترین انواع این مخدرها شامل اکستازی، ال اس دی، کراک، کریستال، آمفتامین ها، شیشه، مسکالین، نالتروکسان، کتامین و… هستند.
این نوع از مواد معمولا بی بو هستند و همچنین تغییرات فیزیکی کمتری در کوتاه مدت به همراه دارند. همین موضوع امکان مصرف آن را در محیط‌های مختلف به سادگی فراهم می‌کند. تاثیرات تخریبی شدید و گاهی غیرقابل بازگشت مواد مخدر صنعتی استفاده از آنها را بسیار خطرناک کرده است.
متاسفانه هر از گاهی نوع جدیدی از این نوع مواد وارد جوامع شده و معمولا در ابتدا اینطور تبلیغ می‌شود که این مواد ایجاد اعتیاد نمی‌کنند. اما پس از گذشت مدتی عوارض وحشتناک آنها بروز کرده و تولید کننده‌های این مواد نیز نوع جدیدتری را وارد بازار می‌کنند.
درمان اعتیاد
همانطور که اشاره شد اعتیاد دارای دو جنبه روانی و جسمانی است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که اعتیاد روانی جنبه پیچیده‌تر و مهم‌تر در موضوع اعتیاد است که باید به شکل تخصصی با آن مواجه شد.
بنابراین درمان اعتیاد یا به عبارتی ترک اعتیاد نیز دو مرحله اساسی یعنی ترک جسمانی و سم زدایی و رواندرمانی دارد. بخش جسمانی ماجرا تحت نظر پزشک متخصص و همچنین روانشناس مسلط بر مشکل حل خواهد شد.
به منظور کمک برای رهایی از بخش روانی اعتیاد نیز از یک رواندرمانگر حرفه‌ای و متخصص کمک گرفته می‌شود.
همچنین بسیاری از افرادی که گرفتار اعتیاد هستند به مشکلات دیگر روانی مانند افسردگی و یا در بعضی موارد اظطراب نیز دچار می‌شوند که با کمک گرفتن از رواندرمانگر می‌توان به آنها کمک کرد.
